The narrative of the wandering Mother of God with the Child is popular within the corpus of the Folk Bible circulating on the frontier between Eastern and Western Christianity. In vernacular oral traditions transmitted on the borderlands of Poland, Belarus and Ukraine, we find not only interpretations of the canonical source of the New Testament motifs “Flight to Egypt” and “The Massacre of the Innocents” (Mat 2:13–19), but also some parabiblical motifs reaching back to apocryphal texts of the first centuries of Christianity (e.g. Prot. Jas., Arab. Gos. Inf.). The latter reflect traditional developments, incorporating portrayals of biblical characters into the native worldview of narrators. The motif of the wandering Mother of God with the Child is found in several types of oral transmission: a) The Nativity/Christmas ritual: carols, pastorals, church songs, sermons and homilies, fairground performances; b) in traditions relating to Marian devotion (folk Marian songs, iconography in Eastern Christianity); c) in axiological and moral traditions: songs, legends, charms. This paper presents collected variants of the motif of Wandering in folk culture and analysis of the origin of the motifs and their adaptation in the environment of vernacular tradition and of the social, religious and theological messages contained in the texts.
Kaciaryna Bychak (Szczecin, Poland)
kaciaryna.bychak@phd.usz.edu.pl
A g a p k i n a, T. Derev’ia v slavianskoĭ narodnoĭ traditsii. Ocherki. Moskva, 2019.
B a r t m i ń s k i, J. (red.). Polskie Kolędy Ludowe. Antologia. Kraków, 2002.
B a t o r, Z. Święta Rodzina w chrześcijańskiej ikonografii. – Salvatoris Mater, 11 (2009), № 4, p. 100–130.
B e l o v a, O. „Narodnaia Bibliia“ vostochnoslavianskie etiologicheskie legendy. Sost. i komment O. Belovoĭ. Moskva, 2004.
B e r e z k i n, Yu. E., E. N. D u v a k i n. Tematicheskaia klassifikatsiia i raspredelenie fol’klorno-mifologicheskikh motivov po arealam]. http://www.ruthenia.ru/folklore/berezkin/ (29.01.2023).
B o h a n e v a, A. M. Belaruskaia narodnaia Bibliia ŭ suchasnykh zapisakh. Ukladal’nik, aŭtar pradmovy i kamentaraŭ A. M. Bohaneva. Minsk 2010.
B o h a n e v a, A. M. Narodnaia Biblia: historyia, uplyvy, vida-zhanravy sklad (= Narysy historyi kul’tury Bielarusi. T. 3: Kul’tura siala XIV – pachatku XX st. Kn. 2. Duchoŭnaia kul’tura). Minsk, 2016.
D o b r z e n i e c k i, T. Sukcesywny i symultaniczny program narracji w gdańskim tryptyku Jerozolimskim. – Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie, 33–34 (1989–1990), p. 131–233.
Field materials of the Muzyka Dawna w Jarosławiu Association. “Pruchnik school of tradition” project. http://muzykadawna.jaroslaw.pl/?page_id=1615
http://muzykadawna.jaroslaw.pl/wp/wp-content/uploads/2016/12/GDY-NAJŚWIĘTSZA-PANIENKA-PO-ŚWIECIE-CHODZIŁA.pdf (29.01.2023).
F r a n k o, I. Apokryfy і legendy z ukraїns’kikh rukopisіv. T. 2. Apokryfy novozavіtnі: A. Apokrіfіchnі ievangelі. L’vіv, 1899.
G a ł ą z k a, B. Kolędy Podkarpacia. Podgórze 1. Krosno, 2018.
G o ł ę b i o w s k i, M. Małżeństwo Józefa i Maryi w literaturze i piśmiennictwie staropolskim doby potrydenckiej. Kraków, 2015.
J a n i c k a - K r z y w d a, U. Postać Matki Bożej w folklorze słownym polskiego Podkarpacia. – Nasza przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce, 79 (1993), p. 5–49.
K o l b e r g, O. Dzieła wszystkie. T. 19. Cz. 2. Kieleckie. Wrocław–Poznań, 1963.
K o l b e r g, O. Dzieła wszystkie. T. 48. Tarnowskie–Rzeszowskie. Wrocław–Poznań, 1967.
K o w a l c z y k, A. Rodzaj literacki Ewangelii Mateusza. – Studia Theologica Varsaviensia, 34 (1996), № 1, p. 115–153.
M a z u r k i e w i c z, R. Z dawnej literatury maryjnej. Zarysy i zbliżenia. Kraków, 2011.
O f i c j a l s k a, E. Produkcja popularnych obrazów graficznych w latach 1870–1940. Technika, zdobienie i ramowanie. – Rocznik Muzeum “Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie”, 3 (2015), p. 124–144.
P a c i o r e k, A. Ewangelia według świętego Mateusza. Rozdziały 1–13 (= Nowy Komentarz Biblijny. Nowy Testament. T. 1. Cz.1). Częstochowa, 2005.
P o r f i r’ e v, I. Ia. Apokrificheskie skazaniia o novozavetnykh litsakh i sobytiiakh: Po rukopisiam Solovetskoĭ biblioteki. Sankt-Peterburg, 1890.
P r o p p, V. Ia. Morfologiia volshebnoĭ skazki. Moskva, 1998.
R o j s z c z a k - R o b i ń s k a, D. Łacińskie źródła Rozmyślania Przemyskiego. Pytania, problemy, perspektywy. – In: Staropolskie Spotkanie Językoznawcze 1: Jak badać teksty staropolskie. Ed. T. Mika, D. Rojszczak-Robińska, O. Stramczewska. Poznań, 2015, p. 135–154.
Śpiewniczek zawierający pieśni kościelne dla użytku młodzieży szkolnej. Śpiewniczek zawierający pieśni kościelne z melodjami dla użytku młodzieży szkolnej. Zebrał X. J. Siedlecki. Kraków, 1876.
Śpiewnik kościelny czyli Pieśni Nabożne z Melodyjami w Kościele Katolickim Używane a dla wygody kościołów parafialnych przez X. M. M. Mioduszewskiego zgrom. XX. Miss. Zebrane. Kraków, 1838.
S t a r o w i e y s k i, M. Wstęp ogólny do Apokryfów Nowego Testamentu. – In: Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelia apokryficzne. T. 1. Kraków, 2017, p. 19–70.
T h o m p s o n, S. Motif-Index of Folk-Literature. Motif-Index of Folk-Literature: A Classification of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Myths, Fables, Mediaeval Romances, Exempla, Fabliaux, Jest-Books, and Local Legends. Bloomington, Indiana, 1955–1958, On-line version: https://ia800408.us.archive.org/30/items/Thompson2016MotifIndex/Thompson_2016_Motif-Index.pdf
T i s c h e n d o r f, C. von (wyd.). Incipit tractatus de puerita Iesu secundum Thomam. – In: Tischendorf, C. von (wyd.). Evangelia Apocrypha. Leipzig, 1876, p. 164–166.
W ó j c i c k a, M. Formuliczność. – In: Wróblewska, W. (red.). Słownik Polskiej Bajki Ludowej. https://bajka.umk.pl/slownik/lista-hasel/haslo/?id=229 (20.01.2023).
W ó j c i c k a, M. Wariantywność. – In: Wróblewska, W. (red.). Słownik Polskiej Bajki Ludowej. https://bajka.umk.pl/slownik/lista-hasel/haslo/?id=249 (20.01.2023).
Zbiór Pieśni nabożnych katolickich do użytku kościelnego i domowego. Pelplin, 1886.
Z o w c z a k, M. Biblia Ludowa. Interpretacja wątków biblijnych w kulturze ludowej. Toruń, 2013.
Z u f f i, S. Nowy Testament. Postacie i epizody. Transl. E. Maciszewska. Warszawa 2007.